فرق بالکن و تراس؛ بررسی تخصصی در طراحی ساختمان

بالکن و تراس هر دو به عنوان فضاهای باز در معماری شناخته می شوند، اما از نظر طراحی، ساختار، ابعاد، کاربرد و حتی قوانین حقوقی با یکدیگر تفاوت های قابل توجهی دارند.

• بالکن فضایی نیمه باز و مسقف است که به دیوار خارجی ساختمان متصل بوده و معمولاً در طبقات بالاتر ساخته می شود. این فضا بخشی از واحد آپارتمان محسوب می شود و بیشتر برای استفاده شخصی و خصوصی به کار می رود.

• تراس فضایی باز و معمولاً غیرمسقف است که می تواند روی سطح زمین، پشت بام یا سقف طبقه زیرین ساخته شود. تراس در بسیاری از موارد به عنوان فضای مشاع در نظر گرفته می شود و برای فعالیت های گسترده تر مانند دورهمی و ایجاد فضای سبز کاربرد دارد.

در ادامه مقاله، هر یک از این دو فضا را به صورت دقیق بررسی می کنیم تا درک بهتری از تفاوت های آن ها داشته باشید و بتوانید متناسب با شرایط خانه یا آپارتمان خود بهترین انتخاب را انجام دهید.

بررسی تفاوت بالکن و تراس به صورت جدول

 در جدول زیر، تفاوت های اصلی بالکن و تراس از نظر محل قرارگیری، ساختار، ابعاد، کاربرد و قوانین مالکیت مقایسه شده است.

بالکن چیست و چرا در ساختمان ها اهمیت دارد؟

بالکن (Balcony) فضایی نیمه باز و مسقف است که به صورت پیش آمده از دیوار خارجی ساختمان طراحی می شود و معمولاً در طبقات بالاتر قرار دارد. این فضا از طریق در یا پنجره به فضای داخلی خانه متصل است و با نرده، دیوار کوتاه یا شیشه های سکوریت محصور می شود. بالکن به عنوان بخشی از مساحت آپارتمان محاسبه می شوند که در معماری ایرانی معادل «ایوانک» شناخته می شوند.

ویژگی های اصلی بالکن

• محل قرارگیری: بالکن به دیوار خارجی ساختمان متصل است و معمولاً در طبقات بالاتر ساخته می شود.

• ساختار: به صورت پیش آمده طراحی می شود و به دلیل قرار گرفتن زیر طبقه بالاتر یا وجود سایه بان، اغلب مسقف است.

• ابعاد: معمولاً کوچک تر از تراس بوده و برای استفاده های محدود در نظر گرفته می شود.

• کاربرد: فضایی دنج برای استراحت، مطالعه، پرورش گیاهان یا حتی خشک کردن لباس فراهم می کند.

انواع بالکن در ساختمان سازی

• بالکن معلق: کاملاً از بدنه ساختمان بیرون زده و با سازه های مهندسی پشتیبانی می شود.
• بالکن داخلی: در داخل نمای ساختمان قرار دارد و به صورت توکار طراحی می شود.
• بالکن شیشه ای: با شیشه های سکوریت محصور شده و ظاهری مدرن و شفاف دارد.

لزوم وجود بالکن در خانه ها

بالکن به عنوان یک فضای نیمه باز، نقش مهمی در بهبود تهویه طبیعی، افزایش نورگیری و کاهش وابستگی به سیستم های مکانیکی ایفا می کند. از دیدگاه معماری، بالکن علاوه بر ارتقای کیفیت زیست پذیری واحد مسکونی، به تنوع بصری نما نیز کمک کرده و در بسیاری از ضوابط شهرداری به عنوان بخشی ضروری از طراحی ساختمان تعریف می شود.

تراس چیست؟ تعریف، ویژگی ها و کاربری آن

تراس (Terrace) فضایی باز و معمولاً غیرمسقف است که روی سطح زمین، پشت بام یا سقف طبقه پایین تر ساخته می شود. واژه تراس از کلمه لاتین Terra به معنای زمین گرفته شده و در معماری ایرانی به «بهارخواب» معروف است. تراس ها اغلب به عنوان بخشی از مشاعات ساختمان محسوب می شوند، مگر اینکه به صورت اختصاصی طراحی شوند.

ویژگی اصلی تراس

• محل قرارگیری: روی زمین، پشت بام یا سقف طبقه زیرین، گاهی مستقل از فضای داخلی.

• ساختار: مسطح، معمولاً بدون سقف، با کف پوش مقاوم در برابر شرایط جوی.
• ابعاد: بزرگ تر از بالکن، مناسب برای فعالیت های گسترده تر.
• کاربرد: برگزاری گردهمایی، ایجاد روف گاردن، گلکاری یا تفریحات خانوادگی.

تفاوت تراس با روف گاردن و وراندا

روف گاردن یا بام سبز، فضایی طراحی شده روی پشت بام است که با پوشش گیاهی، مبلمان فضای باز، آلاچیق یا حتی باربیکیو تجهیز می شود. این فضا علاوه بر ایجاد محیطی زیبا و طبیعی، به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل کرده و در شهرهای پرجمعیت برای بهبود کیفیت زندگی بسیار کاربرد دارد.

وراندا بر خلاف روف گاردن، در سطح زمین ساخته می شود و فضایی مسقف و نیمه باز در ارتباط مستقیم با حیاط یا باغ است. این بخش معمولاً با ستون ها یا دیوارهای نیمه باز احاطه شده و برای استراحت، صرف غذا یا لذت بردن از مناظر استفاده می شود و حال و هوایی سنتی تر و صمیمی تر نسبت به تراس دارد.

کاربری تراس و بالکن در معماری

تراس به دلیل ابعاد بزرگ تر و طراحی باز، قابلیت میزبانی فعالیت های متنوع تری دارد. از جمله برگزاری مهمانی های خانوادگی، ایجاد باغچه یا روف گاردن، و حتی نصب امکاناتی مانند باربیکیو، آلاچیق یا جکوزی. در معماری مدرن، تراس به ویژه در ویلاها و آپارتمان های لوکس، به عنوان فضایی چندمنظوره برای استراحت و تفریح طراحی می شود. به عنوان نمونه، یک تراس بزرگ در ویلای لواسان می تواند با کف پوش چوبی، مبلمان فضای باز و گلخانه شیشه ای به محیطی ایده آل برای دورهمی های خانوادگی تبدیل شود.

بالکن در مقایسه با تراس، ابعادی کوچک تر و محدودتر دارد، اما نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی ایفا می کند. این فضا بیشتر برای کاربری های سبک روزمره مانند مطالعه، استراحت کوتاه مدت، نگهداری گلدان های زینتی یا حتی خشک کردن لباس استفاده می شود. از منظر معماری، بالکن علاوه بر تأمین نور و تهویه طبیعی، به ترکیب بندی و زیبایی نمای ساختمان نیز کمک می کند. در بافت های شهری متراکم، بالکن می تواند به عنوان یک فضای نیمه خصوصی کوچک اما کاربردی، ارزش بالایی برای ساکنان داشته باشد.

فرق تراس، بالکن و ایوان

ایوان در معماری سنتی ایرانی، فضایی مسقف و باز است که معمولاً در خانه های ویلایی و مشرف به حیاط طراحی می شود. برخلاف بالکن که به دیوار خارجی متصل است و تراس که معمولاً غیرمسقف است، ایوان ترکیبی از ویژگی های هر دو بوده و ریشه در معماری دوره اشکانیان دارد. ایوان ها اغلب برای تماشای باغ یا حیاط استفاده می شوند و حس نوستالژیک تری دارند.

شرکت طراحی نما |طراحی معماری|ورق cnc

قوانین و ضوابط طراحی تراس و بالکن در مقررات شهرداری

بر اساس دستورالعمل تفکیک آپارتمان های شهرداری تهران، بندهای 18، 19 و 20 به ضوابط طراحی تراس و بالکن اختصاص دارند:

• بالکن: باید با نرده یا دیوار کوتاه محصور شود و مساحت آن در متراژ آپارتمان محاسبه می شود. عرض بالکن باید با توجه به عرض گذرگاه تنظیم شود.
• تراس: معمولاً جزء مشاعات محسوب شده و در متراژ آپارتمان محاسبه نمی شود، مگر اینکه به صورت اختصاصی طراحی شود. تراس ها باید با کف پوش مقاوم و سیستم زهکشی مناسب اجرا شوند.همچنین، استفاده از شیشه های سکوریت برای بالکن های شیشه ای به دلیل ایمنی و استحکام توصیه می شود. برای مثال، در پروژه های لوکس تهران، بالکن های شیشه ای با شیشه های سکوریت 10 میلی متری اجرا می شوند که در برابر ضربه و شرایط جوی مقاوم هستند.

نکات مهم در طراحی تراس و بالکن

برای طراحی یک بالکن یا تراس زیبا، ایمن و کاربردی، به نکات زیر توجه کنید:

• کف پوش مناسب: استفاده از چوب پلاست، کاشی مدرن یا سنگ برای مقاومت در برابر رطوبت و آفتاب. برندهایی مانند IKEA و هوم سایت گزینه های متنوعی برای کف پوش ارائه می دهند.
• نورپردازی: نصب چراغ های LED کم مصرف برای ایجاد فضایی گرم و صمیمی.
• مبلمان فضای باز: انتخاب مبلمان مقاوم در برابر آب و هوا، مانند مبل های حصیری یا فلزی با کوسن های ضدآب.
• فضای سبز: استفاده از گلدان های بزرگ یا گلخانه شیشه ای برای ایجاد حس طبیعت.

• ایمنی: نصب نرده های استاندارد با ارتفاع حداقل 110 سانتی متر و استفاده از شیشه سکوریت برای بالکن های شیشه ای.

ایده های طراحی مدرن برای بالکن و تراس

بالکن های کوچک در معماری شهری، اگر با دقت طراحی شوند، می توانند به فضایی شخصی و کاربردی تبدیل شوند. استفاده از مبلمان جمع وجور مانند میز و صندلی چوبی یا فلزی، کوسن های رنگی و گلدان های دیواری یا گیاهان آویز، جلوه ای دلنشین به محیط می دهد. نورپردازی ملایم با ریسه های LED یا فانوس های کوچک نیز فضایی رمانتیک و آرامش بخش ایجاد می کند. این سبک طراحی با هزینه ای کم قابل اجراست و برای آپارتمان های کوچک بهترین انتخاب محسوب می شود.

تراس مدرن؛ فضایی چندمنظوره در معماری لوکس

تراس به دلیل ابعاد وسیع تر، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک فضای چندمنظوره دارد. طراحی تراس مدرن می تواند مشابه یک روف گاردن حرفه ای باشد؛ با تجهیزاتی مانند آلاچیق برای سایه، باربیکیو برای پخت وپز در فضای باز، مبلمان مقاوم در برابر شرایط جوی و کف پوش چوبی یا سنگی برای ایجاد حس لوکس بودن. شرکت های معماری با بهره گیری از نرم افزارهای تخصصی مانند AutoCAD و 3ds Max طرح هایی خلاقانه و مهندسی شده ارائه می دهند. ترکیب باغچه های کوچک، چمن مصنوعی و نورپردازی مدرن نیز این فضا را به محیطی ایده آل برای دورهمی خانوادگی و لذت بردن از مناظر شهری یا طبیعی تبدیل می کند.در این راهنمای جامع برای آشنایی بیشتر با ورق CNC و نحوه استفاده از آن در پروژه های ساخت و ساز، می توانید به صفحه مربوط به ورق CNC مراجعه کنید.

بالکن یا تراس کدام گزینه انتخاب هوشمندانه تری است؟

انتخاب میان بالکن و تراس تنها یک تصمیم سلیقه ای نیست، بلکه به نوع ساختمان، کاربری مورد انتظار و حتی ضوابط معماری بستگی دارد.

بالکن به دلیل مسقف بودن و اتصال مستقیم به واحد مسکونی، فضایی نیمه خصوصی محسوب می شود. این بخش در آپارتمان های کوچک تر اهمیت ویژه ای دارد، زیرا با تأمین تهویه طبیعی و نورگیری، کیفیت زیست پذیری را افزایش می دهد. کاربری بالکن معمولاً محدود به استراحت های کوتاه مدت، مطالعه یا نگهداری گیاهان زینتی است.

در مقابل، تراس فضایی بازتر و گسترده تر است که بیشتر در خانه های ویلایی و آپارتمان های لوکس به چشم می خورد. تراس ها با ظرفیت بالاتر، امکان طراحی های چندمنظوره دارند؛ از ایجاد روف گاردن گرفته تا برگزاری دورهمی های خانوادگی و نصب تجهیزات رفاهی مانند باربیکیو یا آلاچیق. به همین دلیل، تراس ها بیشتر جنبه اجتماعی و جمعی دارند، در حالی که بالکن فضایی دنج و خصوصی تر فراهم می کند.

در نهایت، انتخاب بین این دو فضا باید بر اساس نیاز ساکنان، متراژ ساختمان و بودجه پروژه صورت گیرد. در آپارتمان های شهری، بالکن کارکرد بیشتری دارد، اما در ویلاها و ساختمان های لوکس، تراس ارزش افزوده بالاتری ایجاد می کند.

نتیجه گیری

فرق بالکن و تراس در ساختار، ابعاد، کاربرد و قوانین حقوقی آن هاست. بالکن ها فضاهای کوچک تر و مسقف با حریم خصوصی بیشتر هستند که به دیوار خارجی متصل می شوند، در حالی که تراس ها فضاهای باز و بزرگ تر برای فعالیت های متنوع اند. برای اجرای درست و ایمن این فضاها، رعایت اصول طراحی سازه و ضوابط شهرداری ضروری است. با توجه به نیازهای خود، می توانید فضایی کاربردی و زیبا خلق کنید. برای اطلاعات بیشتر، می توانید به مقالاتی در زمینه انواع فضای باز در معماری یا دکوراسیون تراس در وب سایت های تخصصی مراجعه کنید..

سوالات متداول

آیا بالکن و تراس از نظر قانونی در مالکیت آپارتمان تفاوت دارند؟

بالکن معمولاً جزء مساحت اختصاصی آپارتمان محسوب شده و در سند مالکیت ثبت می شود، در حالی که تراس اغلب به عنوان فضای مشاع (مشترک) ساختمان شناخته می شود، مگر اینکه در طراحی به صورت اختصاصی برای یک واحد تعریف شود.

چگونه می توان بالکن یا تراس را برای استفاده در فصول سرد ایمن و کاربردی کرد؟

برای بالکن، می توان از شیشه های کشویی یا سیستم های گرمایش محیطی مانند هیترهای برقی استفاده کرد. در تراس، نصب سایبان های موقت یا آلاچیق های عایق و استفاده از کف پوش های ضدلغزش برای جلوگیری از یخ زدگی توصیه می شود.

آیا می توان بالکن را به فضای بسته تبدیل کرد؟

بله، با رعایت ضوابط شهرداری و اخذ مجوز، می توان بالکن را با نصب شیشه های سکوریت یا دیوارهای سبک به فضای بسته تبدیل کرد، اما این کار ممکن است روی مساحت مجاز آپارتمان و تهویه طبیعی تأثیر بگذارد.

چه نوع گیاهانی برای تزئین بالکن و تراس مناسب هستند؟

برای بالکن های کوچک، گیاهان مقاوم و کم نیاز به آب مانند سانسوریا، کاکتوس یا گیاهان آویز مناسب اند. در تراس های بزرگ، می توان از درختچه های زینتی، گیاهان رونده یا حتی چمن مصنوعی برای ایجاد فضای سبز استفاده کرد.