طراحی تاسیسات ساختمان، به عنوان یکی از ارکان اصلی و پیچیده در فرآیند ساخت، شامل مجموعه ای از سیستم های فنی است که نقش مهمی در تأمین راحتی و ایمنی ساکنان ایفا می کند. این سیستم ها شامل گرمایش، سرمایش، تهویه مطبوع، آب رسانی، فاضلاب و برق می شوند که طراحی هرکدام باید با دقت و با توجه به استانداردهای جهانی صورت گیرد. همانطور که در یکی از مقالات بین المللی آمده است، 'در طراحی تاسیسات باید نه تنها به عملکرد بهینه سیستم ها توجه شود، بلکه به بهره وری انرژی و تأثیرات زیست محیطی نیز به دقت پرداخته شود .
"Building services design should not only ensure operational performance but also consider energy efficiency and environmental impact."
در طراحی تاسیسات ساختمان، نباید تنها به عملکرد سیستم ها توجه شود؛ بلکه بهره وری انرژی و اثرات زیست محیطی نیز باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد. (منبع: نشریه ASHRAE، جلد ۱۲۸، شماره ۵، سال ۲۰۲۲)
برای شروع طراحی نقشه های تاسیساتی باید به نکات زیر توجه ویژه ای داشت:
در طراحی و محاسبه نقشه های تاسیساتی یک ساختمان، بار گرمایشی و سرمایشی ساختمان، میزان مصرف آب گرم ساختمان (با توجه به تعداد طبقات، تعداد واحد ها، متراژ واحد ها) دقیق محاسبه می گردد و سپس بهترین سیستم سرمایشی و گرمایشی برای ساختمان انتخاب می گردد.
در این میان طراحی سیستم اعلام و اطفاء حریق ساختمان و طراحی کانال ها و لوله های ساختمان نیز حائز اهمیت می باشد. تجهیزات موتور خانه بر طبق نوع سیستم گرمایشی ساختمان انتخاب می شوند.
بدین صورت مراحل طراحی و انتخاب انجام شده و نقشه های تاسیساتی ساختمان تهیه می شوند. دقت در اجرای صحیح تاسیسات ساختمانی باعث افزایش دوام و عمر ساختمان بوده و در تعدیل مصرف انرژی نقش بسزایی دارد.
یکی از نکات مهم دیگر در طراحی تاسیسات ساختمان هماهنگی بین طراحی سازه (اسکلت) ساختمان جهت عدم برخورد رایزرها تاسیساتی و بازشوها با تیرها و نقاط حساس سازه می باشد و همچنین پیش بینی بارهای وارده تاسیساتی همچون چیلر ها، برج های خنک کن، هواساز و غیره که در بام قرار میگیرد نیز باید توسط طراح تاسیسات به تیم طراحی سازه جهت پیش بینی این بار اعلام کردد.
علاوه بر این موارد طراحی تاسیسات ساختمان باید با هماهنگی نزدیک با تیم طراحی معماری پروژه انجام پذیرد تا فضاهایی همچون فضای موتورخانه، داکت های تاسیساتی، محل قرارگیری فن کویل های سقفی و لامپ ها در سقف کاذب، محل تابلو برق ها، نور پردازی و سایر موارد در نقشه ها پیش بینی گردد تا در حین اجرا تداخلات و ایرادات اجرایی پیش نیامده و در زمان بهره برداری از پروژه بهره وری و زیبایی لازم در پروژه ایجاد گردد.
تیم طراحی تاسیسات شرکت مهندسین مشاور رایان سازه با در نظر گرفتن کلیه موارد فوق طراحی تاسیسات بهینه و ایده آل را برای پروژه ها به ارمغان خواهد آورد.
همچنین بخوانید: مدیریت پیمان ساخت
عمل قرار دادن مبلمان، دستگاه، ماشین یا قطعه ای از تجهیزات در موقعیت و آماده سازی آن برای استفاده را بطور کلی طراحی تاسیسات گویند.تیم طراحی تاسیسات شرکت مهندسین مشاور رایان سازه با در نظر گرفتن کلیه موارد فوق طراحی تاسیسات بهینه و ایده آل را برای پروژه ها به ارمغان خواهد آورد
| نوع تاسیسات | وظیفه اصلی | نمونه سیستم ها و تهجیزات | استاندرادهای مرجع |
| تاسیسات مکانیکی | تأمین آسایش حرارتی و تهویه | چیلر، بویلر، فن کویل، هواساز | ASHRAE، مبحث ۱۴ مقررات ملی |
| تاسیسات بهداشتی | تأمین و دفع آب مصرفی و فاضلاب | پمپ آب، لوله کشی آب سرد و گرم، فاضلاب | مبحث ۱۶ مقررات ملی |
| تاسیسات گازرسانی | انتقال ایمن گاز طبیعی | لوله گاز، شیر اطمینان، گیج فشار | NIG/S/R/1001، NIG/1007 |
| تاسیسات برقی | تأمین انرژی الکتریکی ساختمان | کابل کشی، تابلو برق، سیستم روشنایی | IEC، مبحث ۱۳ مقررات ملی |
| تاسیسات آتش نشانی | اعلام، کنترل و اطفای حریق | اسپرینکلر، دتکتور، فن اگزاست دود | NFPA، ضوابط آتش نشانی تهران |
تاسیسات مکانیکی مجموعه پروژه هایی است که به منظور افزایش سطح زندگی و آسایش در کارهای ساختمانی طراحی شده و به راه اندازی سیستم تهویه مطبوع، لوله کشی آبگرم و سرد برای مصرف و تجهیزات تاسیساتی، فاضلاب ها و ..... می پردازد و فضای داخلی ساختمان را تشکیل می دهد.
ضوابط و استانداردهای مورد استفاده در طراحی تأسیسات مکانیکی به ترتیب اولویت براساس مقرارت ملی ساختمان و در صورت عدم وجود و یا عدم تأکید بر برخی از ضوابط و استانداردها از استانداردهای ASHRAE برای سیستمهای تهویه مطبوع استفاده خواهد شد .
به کلیه تاسیسات مربوط به گرمایش ساختمان و آب گرم یک پروژه اطلاق می شود که شامل دیگ، منبع کویلی، کلکتور های آب گرم و .... می شود.
بار سرمایی ساختمان شامل بارهای خارجی، داخلی و هوای تازه میباشد. بارهای سرمایی خارجی در اثر تابش خورشید و همچنین اختلاف دمای هوای داخل و خارج ساختمان از طریق سطوح خارجی ساختمان به وجود میآید.
بارهای سرمایی داخلی، بارهایی میباشند که در داخل ساختمان تولید میشوند، این بارها شامل حرارت پس داده شده توسط بدن افراد، چراغها و وسایل حرارتزای داخل هستند.
بارهای گرمایی نیز مانند بارهای سرمایی میباشند با این تفاوت که اثر تابش آفتاب وجود ندارد ولی درعوض بارگرمایی آب گرم مصرفی باید درمحاسبه منظور گردد.
تاسیسات سیستم بهداشتی سیستمی است که وظیفه جمع آوری، انتقال و دفع فاضلاب و تامین آب تمیز برای ساختمان یا فضا را بر عهده دارد. این سیستم به طور معمول شامل اجزای متعددی مانند پمپ ها، وسایل بهداشتی، فاضلاب و تامین آب می باشد.
آب سرد مصرفی یک شبکه آشامیدنی است و باید همه مقررات بهداشتی و ایمنی مربوط به شرایط آب آشامیدنی در مورد آن رعایت گردد. موارد استفاده آب سرد مصرفی به قرار زیر است:
مصرف وسایل و تجهیزات بهداشتی با توجه به استفاده کمتر نسبی آب در ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکا همچنین توصیهها و آمار متفاوت، مقدار آب مصرفی را برابر 1000 لیتر در روز به ازای هر واحد مسکونی در نظر میگیریم؛ با توجه به تعداد واحدهای مسکونی ساختمان این مجموعه که 30 واحد میباشد، مقدار کل آب سرد مصرفی مورد نیاز 30 مترمکعب در شبانهروز خواهد گردید.
در این طراحی ها طراح علاوه بر انتقال لوله های گاز به تجهیزات مورد نظر جهت نصب و نگهداری لوله کشی ها از شیر های کنترلی، گیج های فشار و کنتور ها و .... بر اساس استاندارد ها با رعایت ایمنی می پردازد. پرا که این طراحی ها از حساسیت بالایی برخوردار بوده و در صورت بروز حوادث منجر به خسارات بزرگ مالی و جانی می گردند.
لوله کشی گاز سوخت براساس اصول و ضوابط شرکت ملی گاز ایران جهت انجام لوله کشی در داخل ساختمانها و محوطه مخصوص خواهد بود.
نشریات شرکت ملی گاز که حاوی این ضوابط می باشد به قرار زیر است:
تاسیسات برقی مجموعه ای از تجهیزات الکتریکی همچون سیم کشی ها است که به راه اندازی تجهیزات الکتریکی ساختمان، سیستم های روشنایی، تهویه مطبوع، آسانسور، پمپ های آب و برق اضطراری ساختمان و ..... می باشد و که به طور دائم به یکدیگر متصل شده اند و می توانند برق را از یک منبع الکتریکی دریافت کنند.
طراحی نقشه های تاسیساتی ساختمان به صورت اصولی و دقیق نقش مهمی در انتخاب بهترین نوع سیستم تهویه و گرمایش و سرمایش یک ساختمان و در نتیجه بهینه سازی مصرف انرژی برای زندگی ساکنان آتی ساختمان و همچنین کاهش چشمگیر هزینه های ساخت ساختمان دارد.
کم توجهی به طراحی سیستم های تاسیساتی از جمله تاسیسات الکتریکی منجر به عدم آسایش ساکنین و غیر قابل استفاده شدن فضاهای مفید ساختمان می شود.
نصب حفاظت در برابر حریق تضمین می کند که یک ملک در برابر تخریب اموال، آسیب به افراد و خسارات انسانی ناشی از آتش سوزی محافظت می شود. این شامل نصب دستگاه هایی برای تشخیص، کنترل و سرکوب آتش سوزی و کاهش عواقب آتش سوزی است. (سیستم های اعلام و اطفا های حریق)
این مرحله که از مهمترین مراحل یک طراحی می باشد به مطالعه و بررسی دقیق نیاز های کارفرما و اجرایی بودن آنها می پردازد. در این مرحله طراح به بررسی شرایط، اقلیمی بودجه مورد نیاز و بودجه دریافتی، تهیه و براورد حدودی هزینه پروژه بر اساس استاندارد ها و تجهیزات تاسیسات می پردازد.
منظور از شرایط آب و هوایی و جغرافیایی طرح، به دست آوردن ارقامی است که در محاسبات تأسیسات مختلف پروژه مورد استفاده قرار میگیرد. این ارقام شامل ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی، دمای خشک طراحی در تابستان، دمای مرطوب و یا رطوبت نسبی در تابستان، تغییرات دمای روزانه در تابستان، دمای خشک طراحی در زمستان و رطوبت نسبی در زمستان میباشد، سایر ارقام مورد نیاز از سایکرومتریک چارت مربوط به آن ارتفاع استخراج میگردد.
| مرحله | شرح فعالیت | خروجی نهایی |
| ۱. نیازسنجی | بررسی نوع کاربری، اقلیم، بودجه و معماری | گزارش اولیه طراحی |
| ۲. محاسبات فنی | محاسبه بار حرارتی و برودتی، دبی آب، فشار گاز | جدول محاسبات تاسیساتی |
| ۳. انتخاب سیستم ها | تعیین تجهیزات متناسب با محاسبات | لیست تجهیزات و برندها |
| ۴. ترسیم نقشه ها | طراحی نقشه های مکانیکی و برقی | نقشه های اجرایی در Revit یا AutoCAD |
| ۵. هماهنگی بین رشته ها | بررسی تداخلات با سازه و معماری | نقشه هماهنگ شده نهایی |
| ۶. تأیید و تحویل | اخذ مهر و امضا و تأیید نهایی | نقشه های تاییدشده جهت اخذ پروانه |
بر اساس زیر بنا و متراژ ها، طبق جداول تعیین شده از سایت نظام مهندسی ایران قیمت های پروژه ها انجام می گیرد.
در پروژه ها طراح می بایست با کمک نرم افزار ها به هزینه تجهیزات تاسیساتی نیز توجه کند و تمامی جوانب از قبیل مصرف انرژی و یا امکان استفاده از انرژی میتر ها و یا تصفیه آب ها (فاضلاب خاکستری، روش اسمز معکوس و ...) را در نظر گرفت. همچنین، طراح باید براورد و مقایسه طراحی های مختلف را انجام داده و طی جلسات آن ها را به کارفرما ارائه دهد.
در مرحله آخر این طراح با توجه به تمامی نیاز ها، بودجه، استاندارد ها و نظرات داده شده در جلسات با کارفرمایان و هماهنگی با دیگر همکاران به طراحی پایانی و اجرایی می پردازد.
تهیه نقشه یک پروژه طراحی آخرین و اغلب چالش برانگیزترین مرحله است. این شامل طراحی مونتاژ و طراحی نصب تمام مبلمان، وسایل و تجهیزات مطابق با مشخصات طراحی و انتظارات مشتری است. در صورتی که نقشه های طراحی شده از استانداردهای لازم برخوردار نباشند اخذ جواز ساخت با مشکل روبرو خواهد شد.
سوالات متداول درباره طراحی تاسیسات ساختمان
این طراحی چهار بخش اصلی دارد: تاسیسات مکانیکی گرمایش، سرمایش و تهویه، برقی روشنایی، برق اضطراری و سیستم های کنترلی، بهداشتی آب و فاضلاب و ایمنی آتش نشانی و گازرسانی.
زیرا هرگونه تداخل بین رایزرها، کانال ها یا مسیرهای لوله کشی با تیرها و اسکلت ساختمان، باعث دوباره کاری، افزایش هزینه و تأخیر در اجرا می شود. طراحی هماهنگ از ابتدا، از بروز این مشکلات جلوگیری می کند.
مهم ترین منابع شامل مبحث های ۱۳، ۱۴، ۱۶ و ۱۹ مقررات ملی ساختمان، استانداردهای ASHRAE برای تهویه و NFPA برای سیستم های آتش نشانی است.
هزینه به متراژ زیربنا، نوع کاربری ساختمان، سطح پیچیدگی پروژه و نرم افزارهای مورد استفاده بستگی دارد و طبق تعرفه های نظام مهندسی برآورد می شود.
تیم مهندسین رایان سازه با تخصص در طراحی تاسیسات مکانیکی، برقی و آتش نشانی، خدمات طراحی یکپارچه، مدل سازی سه بعدی با Revit و پشتیبانی حین اجرا را ارائه می دهد تا نقشه ها بدون تداخل و مطابق با ضوابط تایید شوند.
پرسش و پاسخ
سوالات متداول
1404/07/06
1404/07/02
1404/07/01
1404/07/01
طراحی سایت اختصاصی کیان تجارت
